ارسباران؛ تبلور زیبایی طبیعت و شکوه تاریخ - وبلاگ ورزشی ها

به گزارش وبلاگ ورزشی ها، ارسباران با وسعت 80654 هکتار در شمال شرق استان آذربایجان شرقی، جنوب رودخانه مرزی ارس و در 60 کیلومتری شمال شهرستان اهر و غرب شهرستان کلیبر در مرز جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان واقع است.

ارسباران؛ تبلور زیبایی طبیعت و شکوه تاریخ

گزارش: محمدحسن علملو

ارسباران با وسعت 80654 هکتار در شمال شرق استان آذربایجان شرقی، جنوب رودخانه مرزی ارس و در 60 کیلومتری شمال شهرستان اهر و غرب شهرستان کلیبر در مرز جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان واقع است.

ارسباران منطقه ای است کوهستانی و مرتفع که ارتفاع آن از 256 متر تا 2896 متر از سطح دریا متغیر است و از نظر جغرافیایی بخشی از کوه های قفقاز را شامل می گردد. ارتفاعات این منطقه ادامه رشته کوه های قفقاز است که به وسیله رودخانه ارس از یکدیگر جدا شده اند. سایگرام داغی مهمترین رشته کوه های منطقه به شمار می رود که در سرتاسر ضلع جنوبی منطقه کشیده شده است. از دیگر قلل مهم موجود در منطقه می توان توپخانه، قندرانباشی، آغداش، جنگ داغی و قارنلار را نام برد.

بعلاوه دره های مهم و بزرگی در منطقه وجود دارد که دره کلن، دره بزرگ آنزا، دره تاتار، قرانلیق دره و بنفشه دره سی از آن جمله اند.

بلندترین نقطه در منطقه کشیش قلبیسی نامیده می گردد که در ارتفاعات سایگرام داغ قرار داشته و پست ترین نقطه با ارتفاع 256 متر در قسمت شمالی و حاشیه رودخانه ارس واقع شده است.

ارسباران از نقطه نظر اکولوژیکی، ساختارهای اجتماعی، سیاسی، مالی و تاریخی، منطقه ای منحصربفرد در کشور به شمار می آید و از نظر ویژگی های طبیعی، اقلیمی، مالی و انسانی، ایلات و عشایر، فرهنگ و سنن قومی و ملی و مذهبی از دیگر منطقه ها آذربایجان شرقی متمایز است. ارسباران به دلیل سوابق تاریخی کهن و شیوه های زیستی ایلاتی ارزش بسیاری دارد.

آثار قدیمی مانند سنگ نبشته هایی با خط میخی، قلاع نظامی استراتژیک و مهمی چون آقچه قلعه سی و قلعه جمهور (بابک) و پل های باستانی متعدد برروی ارس موید جاذبه های تاریخی منطقه ارسباران است.

ارسباران کانون تجمع زیبایی، شکوه و عظمت طبیعت، قدمت تاریخی، تنوع فرم های بیولوژیک نباتی و جانوری و دیگر مؤلفه هایی است که هرکدام به تنهایی می تواند هر منطقه را ممتاز و نامی سازد.

منطقه ارسباران به دلیل برخورداری از چشم اندازهای بکر و منحصربفرد طبیعی و وجود زیستگاه یکی از نادرترین پرندگان دنیا به نام سیاه خروس و غنای سرشار گیاهی و جانوری در سال 1355 از سوی یونسکو به عنوان ذخیره گاه زیستکره در لیست منطقه ها با ارزش طبیعی دنیا به ثبت رسید و در ردیف یکی از 9 ذخیره گاه زیستکره در لیست منطقه ها با ارزش طبیعی دنیا جای گرفت.

آنالیز ها نشان می دهد که 1/79 درصد از سطح این ناحیه را تیپ کوه ها تشکیل می دهند و وسعت اراضی تپه ماهور نیز به 14 درصد می رسد. بقیه وسعت منطقه را فلات ها و تراس های فوقانی (8/3 درصد) و دشت های واریزه ای، آبرفتی و سیلابی تشکیل می دهند.

مهمترین ارتفاعات منطقه ارسباران شامل قیزقلعه سی، هشت سر، دوزکند، سرپه دره، قازان داغی، بیگز، قره داغ، ذینگالو، قره موت، شیور داغی، قاباخ تپه، صیدلر، کسبه، زکی داغ، چول داغ، دربند داغی، سربرادران، مشک عنبر، گامیش آباد، قزل داغ، بوغدا داغی، گوره درق، زیدر و کیامکی داغ است که منشاء شکل گیری رودخانه های دائمی و فصلی متعددی مانند اهر چای، الهرد چای، گشایش چای، جاجان چای، گویجه پل چای، حاجیلر چای، مردانقم چای، ایلگنه چای، کلیبر چای، خمارلو چای، سلین چای، اشتبین چای و لکان چای هستند.

ناحیه ارسباران را دو آبراهه ای اصلی زهکشی می نمایند که یکی ارس در شمال منطقه و دیگری دره رود در مرز شرقی ناحیه است. دره رود نیز خود پس از دریافت اهر چای و طی مسیری طولانی از جنوب به شمال در نزدیکی اصلاندوز به ارس پیوند می خورد.

حداقل ارتفاع حوزه ارسباران شمالی از سطح دریا 130 متر و حداکثر آن 3414 متر است.

* اقلیم آب و هوا

ترکیب سامانه های بارندگی و درجه حرارت در سراسر منطقه به گونه ای متعادل اقلیم متفاوتی از آب و هوای خشک و سرد در حاشیه رود ارس تا آب و هوای بسیار مرطوب در منطقه ها ییلاقی رشته کوه های جنوب منطقه را به وجود آورده و برترین نقاط داخل منطقه را چشم اندازهایی با آب و هوای معتدل تشکیل می دهد.

ماه های تیر و دی به ترتیب گرمترین و سردترین ماه های سال بوده و در حالی که در نواحی کوهستانی یخبندان و سرما حتی تا ماه های مرداد و شهریور نیز ادامه می یابد.

در کناره رود ارس ماه های فروردین تا شهریور غالباً بدون خطر یخبندان است. بدین ترتیب این منطقه تحت تأثیر دو نوع اقلیم خزری از جانب شمال شرق و اقلیم مدیترانه ای از جانب جنوب موقعیت اقلیمی ویژه و منحصربفردی دارد. بیشترین مقدار بارندگی تا حدود 630 میلی متر در سال مربوط به حاشیه رود ارس است. در همین منطقه ها میانگین سالانه تغییرات دما به ترتیب حدود 17ـ2 درجه سانتیگراد است. در مجموع در یک زمان از سال می توان حداقل پنج ناحیه متمایز اقلیمی را در سطح منطقه تشخیص داد.

با حرکت از سمت شمال به جنوب به ازای افزایش ارتفاع به مقدار 100 متر، 6/0 درجه سانتیگراد از دمای هوا کاسته می گردد.

ارسباران را با توجه به رطوبت مطبوع، ابرهای سرگردان، هوای مه آلود و تغییرات دائمی شرایط جوی حقیقتاً می توان یکی از زیباترین و معتدلترین نقاط ایران دانست.

* ارزش های تاریخی و فرهنگی

وجود آثار و بناهای با ارزش تاریخی از جمله قلعه بابک با دژ تاریخی جمهور، قلعه و دژ معروف طومانیانس و کلیساها و گورستان ها و آسیاب های سنگی از ظرفیت های قابل توجه تاریخی منطقه برای جذب گردشگران و علاقه مندان به شمار می آید.

برفراز قلعه سنگی جمهور در 7 کیلومتری جنوب غرب کلیبر قلعه باشکوهی چونان عقابی کهنسال مسلط برمنطقه آرمیده است.

* رویشگاه های ارسباران

از دیگر زیبایی های مسحورنماینده ارسباران تغییر دائمی چشم اندازها و جایگزینی مناسب و متناوب چشم اندازهای مرتعی و جنگلی در سراسر سطح منطقه است.

با حرکت از حاشیه رود ارس به طرف ارتفاعات جنوبی منطقه تنوع بزرگ و شگفت آور گونه های گیاهی سرتاسر منطقه را زیر پوشش قرار می دهد.

گونه های علفی و درختچه ای، جنگل های خزان نماینده منطقه ها مرتفع، بیشه زارهای خزان نماینده هیرکانی به همراه گونه های مختلف خزان دار و سوزنی برگ، علفزارهای استپی و مراتع ییلاقی گونه های گیاهی غالب منطقه به شمار می فرایند که همراه با گونه های اشکوب های زیرین و درختان مثمری وحشی در تمام نقاط سرزمین توسعه یافته اند در این میان جنگل های بلوط و ممرز به همراه گونه هایی چون کیکم، سماق، زرشک، گیلاس وحشی، تمشک، سیب و گلابی وحشی و نسترن، معرف منطقه ها جنگلی متراکم با اقلیم مرغوب و بارانی و تیپ های مختلفی از گیاهان بوته ای و گونه های متنوع گراس ها و نباتات علوفه ای معرف منطقه ها نیمه خشک ـ استپی و کمربندهای ییلاقی است.

بلوط، ممرز، سرخدار و ارس گونه های با ارزش و منحصر بفرد منطقه محسوب می گردد و درخت زغال اخته به عنوان گیاه شاخص منطقه به همراه گیلاس وحشی و سرخدار از گیاهان مهم منطقه ها مرطوب مدیترانه ای هستند که نفوذ گسترده آنها در این منطقه قرابت این ناحیه را با جنگل های اروپای شرقی بیشتر نشان می دهد. وجود و توسعه بیش از 1000 گونه گیاهی از جمله چمنزارهای آلپی، علفزارهای استپی پوشش های خشک و بالشتکی، درختان و درختچه های پراکنده تا جنگل های انبوه نشانگر تنوع و ارزش های سرشار این منطقه است.

از نظر جغرافیای گیاهی، ارسباران در عمده ترین تقسیم بندی منطقه ها رویشی ایران، به اتفاق جنگل های خزری جزو منطقه ها هیرکانی قرار می گیرد. ولی بعضی به دلیل ویژگی های فلورستیک ارسباران، آن را منطقه رویشی مستقلی به شمار می آورند و یکی از نواحی پنجگانه رویشی ایران به نام منطقه ارسباران می دانند.

پوشش گیاهی ارسباران نسبت به کمربندهای ارتفاعی و مقدار بارندگی، سیمای متفاوتی دارد. در ارتفاعات بالاتر از سرحد رویش جوامع جنگلی، نوع مرغزارهای آلپی گسترده است که با درختچه های پراکنده توام بوده و به تدریج به استپ های نیمه خشک تغییر سیما می دهد. از نظر پوشش گیاهی منطقه از یک سو تحت تأثیر عناصر مدیترانه ای غربی و از سوی دیگر تحت اثر عناصر گیاهی قفقاز است. از جانب شرق نیز وابستگی محدودی با جنگل های هیرکانی دارد و در بخش هایی نیز شباهت منطقه خشک مرکزی پیدا می نماید. جنگل های ارسباران انبوه ترین پوشش جنگلی در استان آذربایجان شرقی است.

هرچند که منطقه ها زیادی از ارسباران امروزی جنگل های خود را از دست داده اند، لیکن این ناحیه یادآور پوشش های انبوه و بی مانندی از درختان متنوع است.

به طور کلی پوشش گیاهی در منطقه بسیار متنوع است و بیش از 1000 گونه فقط در منطقه حفاظت شده شناسایی شده اند که 55 گونه آن برای نخستین بار از ایران گزارش شده است.

براساس آنالیز های به عمل آمده جنگل های ارسباران در قالب 144 تیپ جنگلی در نواحی ارسباران شمالی و اهر چای علیا طبقه بندی شده اند.

منبع:http://www.ettelaat.com

ارسال به وسیله کاربر محترم سایت :hasantaleb

/ج

منبع: راسخون